TÜRKİYE
İşte yeni metin!..
Cumhurbaşkanlığı sistemine ilişkin anayasa değişiklik önerisi revize edildi. Düzenlemeye göre yargı atamalarında TBMM söz sahibi olacak, büyükelçiyi cumhurbaşkanı önerecek.
AK Parti, cumhurbaşkanlığı sistemine ilişkin anayasa değişiklik önerisini revize etti. AK Parti ve MHP kurmaylarının çalışmaları sonrasında ortaya çıkan yeni metne göre büyükelçilerin atanmasında TBMM onayı aranacak. Yüksek yargıya atamalarda denge Meclis lehine değiştirilirken cumhurbaşkanı kararnamesinin kapsamı da yeniden çizilecek. Seçimlerin yapılacağı 2019 yılına kadar Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan görevine devam edecek. Erdoğan, değişiklik ile birlikte cumhurbaşkanlarına verilen bakanlar kuruluna başkanlık etme, kararname çıkarma gibi yetkileri kullanabilecek, partisi ile bağı kurulacak. Cumhurbaşkanlığı sistemine ilişkin anayasa değişiklik paketinin yeni hali şöyle:
YÜCE DİVAN'A SEVK ORANI DEĞİŞİYOR: Cumhurbaşkanının yargılanma süreci yeniden ele alındı. AK Parti'nin teklifi, cumhurbaşkanı hakkında TBMM'de soruşturma önergesi verilmesi için 184 imza, komisyon kurulması için 330, yüce divana sevk için ise 413 oy aranmasını öngörüyordu. MHP'nin görüşleri de dikkate alandı ve üç aşamalı sistem yerine iki kademi model geliştirildi. Buna göre önerge ve komisyon kurulması için 330, yüce divana sevk için ise 367 oy aranması planlanıyor. Milletvekili sayısı 600'e çıktığında sevk rakamı da 400 olacak.
YARGIDA MECLİS'E AĞIRLIK: MHP'nin Cumhurbaşkanının yargı, Anayasa Mahkemesi ve HSYK üyelikleri için yapacağı atamaların oranları ile ilgili bazı önerileri vardı. Ortak çalışmalar sırasında bunlar dikkate alındı. Anayasa Mahkemesi (AYM) ve HSYK'ya cumhurbaşkanının seçtiği üye sayısı indirilirken Meclis'e ayrılan rakamlar artırılması benimsendi. Ancak sayı netleşmedi. AK Parti, üyelerin yarısının cumhurbaşkanı tarafından belirlenmesini öngörüştü.
2019'A BÖYLE GİDİLECEK: Cumhurbaşkanlığı sistemi referandumda kabul edildiğinde hemen uygulamaya geçmeyecek. Seçimler 2019 yılında yapılacak. Pakette 2,5 yıllık süre için geçiş hükümleri konulacak. Geçiş hükümlerine göre süreç şöyle olacak:
Cumhurbaşkanı seçime kadar geçen süre içinde bazı yetkilerini kullanacak. Cumhurbaşkanı bakanlar kuruluna başkanlık edebilecek, bakanları atayıp görevden alabilecek.
Cumhurbaşkanının partisi ile bağı kurulacak.
Cumhurbaşkanı kararname çıkartabilecek. Cumhurbaşkanı kararname çıkarma yetkisi kullandığı için bu süreçte mevcut hükümetin kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisine belli sınırlar getirilmesi düşünülüyor.
Cumhurbaşkanlığı düzenlemesini de içeren anayasa değişiklik paketinde AK Parti ve MHP, detayları çalışıyor. Paketin aralıkta teklif olarak Meclis’e sunulması, martta da referanduma gidilmesi bekleniyor
AK Parti ile MHP arasında yürütülen, "küçük anayasa" değişiklik paketinde sona gelindi. Geneli üzerinde görüş birliğine varılan paketin detayları ile ilgili çalışmalar sürüyor. Hem cumhurbaşkanlığı hem de milletvekili seçimini öngören yeni düzenlemenin 2019 yılında hayata geçirilmesi öngörülüyor.
İki partinin mutabakat zemini aradığı konular ise şöyle: AK Parti'nin önerisinde cumhurbaşkanının insan hakları, özgürlükler dışında kararname çıkarma yetkisi yer alırken, MHP cumhurbaşkanının hangi konularda kararname çıkarabileceğinin sınırlarının anayasada net olarak çizilmesini istiyor. Yine cumhurbaşkanının kanunu veto etme konusunda her iki parti farklı düşünüyor. MHP, cumhurbaşkanının veto ettiği yasayı mevcut parlamenter sistemde olduğu gibi Meclis'in basit çoğunlukla yeniden kabul etmesi durumunda onaylamasını öngörüyor.
AK Parti ise cumhurbaşkanının veto ettiği yasayı onaylayabilmesi için 330 gibi nitelikli çoğunluk istiyor. MHP ayrıca cumhurbaşkanı tarafından oluşturulacak Bakanlar Kurulu'nun Meclis onayına sunulmasını talep ediyor. AK Parti ise bunun parlamenter sistemde olduğunu belirterek benimsemiyor. MHP, cumhurbaşkanının partisiyle ilişki kurmasına sıcak bakarken, genel başkan sıfatı taşımasını istemiyor.
MHP bu konuda ABD'deki başkanlık sistemine benzer bir sistem öngörüyor. Cumhurbaşkanının hangi oy nisabı ile Yüce Divan'a gönderileceği konusunda iki parti uzlaşı arıyor. MHP mevcut parlamenter sistemde başbakan ve bakanlar gibi cumhurbaşkanının da salt çoğunluk olan 276 oy ile Yüce Divan'a gitmesini öngörürken, AK Parti bu oranın en az 330 olmasını istiyor.
UZLAŞILAN MADDELER
AK Parti ve MHP'nin uzlaşma sağladığı maddeler ise şöyle:
Cumhurbaşkanlığı ve Meclis seçimlerinin aynı anda 5 yılda bir yapılması; seçimlerde sadece cumhurbaşkanının seçilmesi, yardımcısının ve kabine üyelerinin cumhurbaşkanı tarafından atanması.
Cumhurbaşkanının sadece bütçe ile ilgili kanun teklifi vermesi, bütçenin Meclis tarafından onaylanması, bütçenin Meclis tarafından onaylanmaması durumunda tıkanıklık olmaması için geçen yılın bütçesinin yeniden oranlanarak yürürlüğe girmesi, (Bu madde düzenlenirken ABD'de Başkan Obama'nın yaşadığı ve ülkeyi ekonomik sıkıntıya sokan bütçe krizi dikkate alındı.)
550 olan milletvekili sayısının nüfustaki artış dikkate alınarak 600'e çıkarılması, seçimlerinin 4 yıldan 5 yıla çıkarılması, milletvekillerinin de bakan olması, bu durumda vekilliğin düşmesi, eksilen vekilin yerine gelecek yedek milletvekilliği olması, bakanların dokunulmazlıklarının olması.
Yeni sistem Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın görev süresinin dolduğu 2019 yılında uygulanacak. Bunun için de anayasaya geçici bir madde eklenecek.