Kanada, diğer büyük demokrasilere kıyasla ordu üzerindeki sivil denetimde son derece zayıf kalıyor. Savunma uzmanları David Auerswald, Philippe Lagassé ve Stephen Saideman’ın  14 farklı büyük demokrasi üzerinde 10 yıllık araştırmasını konu alan “Overseen or Overlooked?” adlı yeni kitap, Kanada Parlamentosu’nun askeri konularda dünyadaki en etkisiz yapılardan biri olduğunu ortaya koyuyor.

Araştırmaya göre Kanada, parlamentonun orduyu denetlemede en az rol oynadığı ülkeler arasında Japonya, Şili ve Brezilya ile aynı kategoriye yerleşiyor.

Gizli belgeler yok, güçlü denetim araçları yok

Kitap, Kanada Parlamentosu’ndaki savunma komitelerinin gizli bilgilere erişim yetkisi olmadığını, komite gündeminin çoğunlukla hükümet tarafından belirlendiğini ve milletvekillerinin ellerindeki sınırlı bilgiyi kullanacak araçlardan yoksun olduğunu vurguluyor.

Eski üst düzey komutanlar da parlamentodaki soruların “partizan ve yüzeysel” olduğunu, milletvekillerinin gerçek denetim yerine siyasi puan peşinde koştuklarını söylüyor.

Cinsel istismar krizi ve dev askeri bütçe ortamında dikkat çeken bulgu

Çalışmanın sonuçları, Kanada’nın son yıllarda yaşadığı askeri cinsel istismar skandalları ve Başbakan Mark Carney hükümetinin duyurduğu Soğuk Savaş’tan bu yana en büyük askeri harcama planı öncesine denk geliyor. Araştırmacılara göre, böyle bir dönemde zayıf sivil denetim ciddi riskler doğuruyor.

Karşılaştırma: ABD ve Almanya çok daha güçlü

Kitaba göre, en etkili sivil denetim mekanizmaları ABD ve Almanya’da bulunuyor.

• ABD Kongresi, ordu bütçesi ve terfiler üzerinde doğrudan söz sahibi.

• Almanya’nın savunma komitesi, gizli belgelere erişim hakkına sahip ve soruşturma açma yetkisi var.

Birleşik Krallık ve Avustralya’da da partilerin daha gevşek disiplini ve daha bağımsız komiteler sayesinde Kanada’dan çok daha etkili bir denetim işliyor.

Kanada’da politika, denetimin önüne geçiyor

Kanada’da milletvekilleri, güvenlik izni almanın siyasi faaliyetlerini sınırlayabileceğini düşündükleri için bu adımı atmaya sıcak bakmıyor. Bu durum, parlamentonun orduyla ilgili kritik bilgilere erişimini ve gerçek bir denetim yapmasını daha da zorlaştırıyor.

Araştırmacılar: “Reform mümkün, siyasi irade yok”

Yazarlar, Kanada’nın diğer parlamenter demokrasilerden örnek alarak makul reformlar yapabileceğini, ancak mevcut siyasi dengelerin bunu engellediğini belirtiyor.

Sonuç: Kanada, ordunun sivil denetimi konusunda gelişmiş demokrasiler arasında en zayıflardan biri. Araştırma, ciddi kararların alınacağı bir dönemde daha güçlü ve bağımsız denetim mekanizmalarına acil ihtiyaç olduğunu ortaya koyuyor.