• Türkiye’nin 11. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, 6.Halifax Uluslararası Güvenlik Forumu’nda yaptığı konuşmada, Ortadoğu’da kalıcı bir barış için çok enerji harcandığını ama çeyrek asırdır harcanan bir yığın çabanın istenen sonucu vermekten uzak kaldığını söyledi.

• “Terörün ilerlemesinde durum daha ciddileşmiştir”

• “ABD ve Rusya, birlikte çalışamaz hale geldi”

• “IŞİD’e karşı hard power tek başına yetmez”

• “Arap Baharı dalgasının önü kesildi”

HALİFAX

11.Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Ortadoğu’da kalıcı bir barışın sağlanması için çok enerji harcandığını ama çeyrek asırdır harcanan bir yığın çabanın istenen sonucu vermekten uzak kaldığını söyledi. Kanada’nın Halifax kentinde bu yıl altıncısı düzenlenen Halifax Uluslararası Güvenlik Forumu’na katılan Abdullah Gül, burada bir konuşma yaptı. Forumu son beş yıldır dışarıdan ilgiyle izlediğini belirten Gül, bu yıl da konuk olmaktan büyük memnuniyet duyduğunu ifade etti. Aktif siyasi hayatının başlangıcının, 1991’deki Birinci Körfez Savaşı ve onun dolaylı bir sonucu olan Madrid’deki Ortadoğu Barış Konferansı’na tesadüf ettiğini anlatan Gül, “o dönemin liderleri,  bölgenin bir sinir merkezine benzeyen Filistin meselesi ile Ortadoğu’daki diğer sorunlar arasındaki  karmaşık bağın ve dolaylı da olsa etkileşimin  bilincindeydiler. Bu bağ, ne yazık ki, bugün de geçerlidir. O günden bu güne, Ortadoğu’daki çeşitli ihtilafların çözümü için başlatılan birçok girişime, planlara, projelere, temaslara tanık oldum. Bunların bir bölümüne parlamenter, Başbakan, Dışişleri Bakanı ve son olarak da Cumhurbaşkanı olarak  bizzat katkıda bulundum, bazen  şahsen inisiyatif aldım. Ortadoğu’da kalıcı bir barış, istikrar ve işbirliği ortamının yaratılması için uluslararası toplum gerçekten büyük bir enerji harcadı. Siyasi yatırım yaptı, entellektüel ve mali kaynak kullandı. Ne yazık ki Madrid Barış Konferansı’ndan bu yana geçen çeyrek asırdır harcanan bir yığın çaba istenen sonucu vermekten uzak kalmıştır. Sağlanan mütevazi ilerlemeler bazen sabote edilmiş, kimi zaman da geride kalmıştır.”dedi. Abdulah Gül, daha sonar şöyle konuştu:

-“Terörün ilerlemesinde durum daha ciddileşmiştir”

“Bölge halklarından ve dünyanın farklı yerlerinde binlerce masum insan Orta Doğu kaynaklı şiddet veya terörün kurbanı olmuş, hayatta kalanların kin, nefret ve rövanş duyguları bilenmiştir. Geçen yaz Gazze halkının yaşadığı trajedi, IŞİD’in utanç verici cinayetleri ve geçen hafta Kudüs’deki sinagogda hayatını kaybedenler bunun son örnekleridir.  Bölgeden binlerce kilometre uzaktaki Kanada’da geçen ay yaşanan terör olayı şiddetin sıçrama etkisinin son örneği olmuştur. Geldiğimiz noktada, ilerleme olmadığı gibi durum daha da ciddileşmiştir. 1991’de tek tehdit Saddam Hüseyin iken, bugün tehditler çarpan etkisiyle çoğalmış ve kümülatif bir sonuç yaratmıştır. 1991’de Başkan Bush ve Başkan Gorbaçev Madrid Barış Konferansını ortaklaşa düzenlemişlerdi. ABD ve Rusya, bugün ise, Ukrayna ihtilafının  dikkat dağıtan etkisiyle Orta Doğu’da birlikte çalışamaz duruma gelmişlerdir. Birinci Körfez Savaşını takiben Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin Irak’ın silahsızlandırılmasını düzenleyen 687 sayılı kararı uygulanmaya başlamıştı. Bu kararın  aynı zamanda, bölgenin kitle imha silahlarından arındırılması perspektifini ve buna dair bir hüküm de taşıdığını hatırlatmak isterim. Körfez Savaşı’na Arap desteğini temin etmiş olan bu hüküm, Başkan Obama’nın girişimiyle 2010 yılında düzenlenen bir konferans dışında henüz yerine getirilmekten çok uzak bir vaad olarak durmaktadır.” Abdulla Gül, Ortadoğu’da bugünki mevcut durumun vahametini izah edecek kilit ifadenin ‘’hayal kırıklığı’’ olabileceğini belirttiği konuşmasında, “bu hayal kırıklığı, gerek ihtilafların sebebini, gerekse sonuçlarını açıklayabilir.  Gerekten de hem bölge ve dünya halklarının, hem de uluslararası toplumun elitleri, başta Filistin meselesi olmak üzere Ortadoğu’daki sorunların çözümsüz kalmasından ve durumun daha da derinleşmesinden dolayı hayal kırıklığı içindedirler. Bunun şu veya bu şekilde sonuçlarının olması beklenir” şeklinde konuştu.

-Suriye’nin kimyasal silahlardan arındırılması

Suriye’nin kimyasal silahlardan arındırılmasının, bölgede yaşanan kayda değer bir gelişme olduğuna işaret eden Abdullah Gül, daha sonar şöyle devam etti: “Bu, uluslararası toplumun ortak hedefi olan bölgenin kitle imha silahlarından arındırılması yolunda ortak çabanın sonuç verebileceğini de göstermiştir. Aynı alanda bir başka, hatta daha da önemli bir gelişme, İran’ın nükleer programı ile ilgili müzakerelerin olumlu sonuçlanabileceğine dair beklentilerdir. Bu gerçekleşirse, çoktaraflı mekanizmaların ve kazan-kazan anlayışına dayalı bir diplomasinin büyük bir zaferini teşkil edecektir. Dışişleri Bakanı ve Cumhurbaşkanı olarak bu sürecin çeşitli aşamalarında Tahran’a giderek veya görüşmelere Türkiye’de evsahipliği ederek  dahlim olduğunu memnuniyetle söylemeliyim. İran dini lideri Ayetullah Hamaney’le bu konuyu doğrudan görüşen tek NATO Müttefiki ülke devlet başkanı olduğumu da belirtmem gerekir. İran nükleer görüşmeleri başarıya ulaşırsa bölgede ve dünyada stratejik, siyasi ve ekonomik sonuçları olacaktır. Dolayısıyla çözüm sonrası dönemde de bütün tarafların dikkatli ve özenli davranmaya devam etmesi gerekir. Nükleer dosyada sağlanacak çözümün İran’ın bölgedeki siyasi sorunların çözümünde daha istekli davranmasına ve bundan böyle yumuşak gücünü kullanmayı tercih etmesine yol açması bir fark yaratabilecektir.”

-Irak’taki gelişmeler

Irak’ta eskisine oranla daha kapsayıcı, geniş tabanlı bir hükümetin kurulmuş olmasının, bir diğer önemli gelişme olduğunu ifade eden 11. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, “bu da Irak içinde ve dışındaki aktörlerin sağduyu ve eşgüdüm noktasına gelmesi sayesinde olmuştur. Bu bana 2003’de İkinci Körfez Savaşı münasebetiyle, Başbakan olarak  başlatmış olduğum Irak’a Komşu Ülkeler Dışişleri Bakanları Toplantıları Sürecini hatırlattı.  Savaştan önce ve sonra Irak’a komşu ülkeler olarak P-5  ve bölgesel örgütler ile  dokuz kez üst düzeyde toplanarak ortak bir gündem etrafında toplanmayı, istişare ve eşgüdüm yapmayı bir ölçüde başarmıştık. Dolayısıyla, yeni Irak Hükümetinin de, aynı anlayışla  teşvik edilmesi ve desteklenmesi gerektiğini düşünüyorum” dedi. Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi ile Irak Hükümeti arasında siyasi ve petrol gelirleriyle bağlantılı mali konulardaki anlaşmazlıkların aşıldığına dair sinyallerin de kayda değer gelişmeler olduğunu söyleyen Gül, “Kürt Bölgesinde, bağımsızlık referandumu  konusunun gündemden,  şimdilik, düşmüş olması da Irak’ın ve bölgenin istikrarı  bakımından olumludur” diye konuştu.

-“IŞİD’e karşı hard power tek başına yetmez”

IŞID’a karşı oluşturulan koalisyonun bir başka önemli adım olduğuna temas eden Abdullah Gül şunları söyledi: “Bunun alandaki ilk olumlu askeri sonuçları alınmaya başlanmıştır. Ancak “hard power” tek başına yeterli olmayacaktır.  Bu sorunun nihai çözümü,  ümitsizlik, hayal kırıklığı veya çaresizlik  sonucunda IŞİD’in cazibesine kapılan veya boyunduruğuna giren  yerel Suriye ve Irak halk topluluklarının ve liderlerinin ikna edilmesinde, dolayısıyla sabırlı ve kapsayıcı siyasi çözümlerdedir.  Siyasi geçiş ve çıkış stratejileri şimdiden çok iyi düşünülmelidir. Geçmişte Afganistan, Irak, Libya ve Suriye’de yapılan hatalar tekrarlanmamalıdır. Çözümler, ülkelerin siyasi ve sosyo-ekonomik dengesizliklerini de dikkate almalı; moral üstünlüğe sahip olmalıdır. Zira, IŞİD, bölgenin politik, ideolojik, ekonomik ve sosyal bütün hastalıklarının kristalize olduğu bir fenomendir.”

-Avrupa’nın Filistin’I tanıma eğilimleri

Abdullah Gül, bazı Avrupa ülkelerinin Filistin Devletini tanıma eğilimlerini ise “ilginç” olarak nitelendirdi. Gül, bu konuda şöyle konuştu: “Bölgedeki bir başka ilginç eğilim, bazı Avrupa ülkelerinin, partilerinin ve parlamentolarının Filistin devletini tanıma kararı almalarıdır. Bu eğilim Avrupa’da Filistin meselesinin çözümünün çıkmaza girmesinden duyulan ciddi bir hayal kırıklığını yansıtmaktadır. Tanıma eğiliminin İsrail ve Filistin’deki barışçı çözüm yanlılarının çabalarına katkıda bulunmasını ve onları teşvik etmesini ümid ederim. 2007 yılında Cumhurbaşkanı seçildiğimde, Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas ve İsrail Cumhurbaşkanı Şimon Perez  beni tebrik etmek için aynı gün Ankara’ya gelerek birlikte Türkiye Büyük Millet Meclisine hitap etmişlerdi. O atmosfer, kalıcı çözüm için yeniden tesis edilebilir ve edilmelidir.”

-“Arap Baharı dalgasının önü kesildi”

Arap Baharı konusuna da değinen Abdullah Gül, “bu konuda kötü haber, Tunus dışında Arap Baharının ilk dalgasının  önünün kesildiğidir. İyi haber ise, Arap halklarının beklenti, özlem ve endişelerinin geçerli ve canlı olmaya devam ettiğidir. Arap Baharında dile getirilen demokrasi, iyi yönetişim, insan hakları, şeffaflık, kadın-erkek eşitliği, sosyal adalet ve fikir özgürlüğü gibi talepler gündemde olmaya devam edeceğini tahmin ediyorum. Tıpkı 1789 Fransız Devriminin bir süre sonra monarşinin restorasyonuyla geriye götürülmesine rağmen, daha sonraki on yıllarda Devrimin ideallerinin ve ilkelerinin hem Fransa’da hem de dünyada hayata geçirildiği gibi. Aynı şekilde, bölgede Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı AGİT’e benzeyen bir işbirliği ve güvenlik sistemi kurulması  yolunda, 1980’lerden beri üzerinde entelektüel düzeyde de olsa geniş egzersizler yapılmış olan bir vizyon mevcuttur. Bu vizyon, mevcut bütün olumsuzluklara rağmen  canlı ve  gündemde tutulmalıdır.  Böyle uzun vadeli bir strateji, diğer sorunların çözümü için yürütülen çabalara perspektif ve dayanak sağlayacaktır. Bunun enerji ve su alanlarını da kapsayan kuvvetli bir ekonomik işbirliği boyutuna da ihtiyaç olacaktır. Yukarıda saydığım olumlu gelişmeler bazı imkanlar, dersler ve ipuçları içermektedir. Bütün bunlar, siyasi aktörlerce bütünsel ve stratejik bir yaklaşımla, ortak bir zeminde ve yapıcı bir anlayışla ele alındığı takdirde, taşları yerinden oynatabileceğimizi düşünüyorum. Bu da sadece Orta Doğu halklarının değil, bütün dünyanın barış ve refahının çıkarına olacaktır” dedi.