Hatem Ete ve Abdullah Yargı'nın hazırladığı İstanbul Politikalar Merkezi ve Ankara Enstitüsü'nün "Türkiye'de Dindarlık Algısı" araştırması yayınlandı. Araştırmaya göre; Türkiye'de dinin “kimlik” oluşturmada hâlâ en önemli aidiyet unsuru olduğu ancak geleneksel dindarlık biçimlerinin yerini daha bireysel maneviyat biçimlerine bıraktığını görüldü. Türkiye'de ateistim ya da deistim diyenlerin sayısı artıyor mu? 

Araştırma 22-25 Temmuz 2022 tarihleri arasında 1358 kişi ile yapıldı. Hata payı yüzde 3,5 olarak hesaplanan araştırmada katılımcılara cep telefonlarından ulaşıldı.

CHP'de ateist ve deistlerin oranı

Parti tercihlerine bakıldığında AK Partili ve MHP’li katılımcıların tamamı, İYİ Partililerin yüzde 96’sı Müslüman olduğunu belirtti. CHP’li ve HDP’li katılımcıların ise yüzde 78’i Müslüman olduğunu ifade etti. CHP’li katılımcıların yüzde 10’u deist, yüzde 7’si ateist olduğunu belirtirken, HDP’li katılımcıların yüzde 9’u deist, yüzde 8’i ateist olduğunu dile getirdi.

Kadın ve erkeklerin inanç tercihinde fark var

Araştırmaya göre, kadınlarla erkekler arasında din ve inanç tercihinde fark bulunduğu ortaya çıktı. Müslüman olduğunu belirtenlerin en düşük, ateist veya deist olduğunu belirtenlerin en yüksek olduğu yaş grubu 55-64 yaş arası grup olarak belirlendi. Eğitim seviyesi yükseldikçe Müslüman olduğunu belirtenlerin oranının düştüğü ateist veya deist olduğunu belirtenlerin oranının arttığı tespit edildi.

Dindarlık açısından nasılsınız?

“Dindarlık açısından kendinizi nasıl tarif edersiniz?” sorusu sorulduğunda katılımcıların yüzde 62’si kendisini “dinin gereklerini yerine getirmeye çalışan biri” olarak tarif etti.  Yüzde 18,3'lük bir kesim ise "İnançlı ama dinin gereklerini yapmayan" olarak kendini tanımladı.

Hangi parti seçmeni kendini ne kadar dindar görüyor?

Parti tercihlerine bakıldığında AK Partili, MHP’li ve İYİ Partili katılımcıların yüzde 70’inden fazlasının kendisini “dinin gereklerini yerine getirmeye çalışan biri” olarak tarif ettiği görüldü. HDP’lilerde bu oran yüzde 42 iken, CHP’li katılımcıların yüzde 40’ı kendisini “inançlı ama dinin gereklerini yerine getirmeyen biri” olarak tanımladı. Kendisini “dinin gereklerini tam yerine getiren dindar biri” olarak tarif edenlerin görece olarak en yüksek olduğu parti AK Parti oldu. Bu verilere göre, Türkiye'de dini inancı olmayan bireylerin en fazla tercih ettiği partiler, HDP ve CHP olarak tespit edildi. HDP’de bu oran yüzde 18,8 iken, CHP'de dini inancı olmayan bireylerin oranı yüzde 17,1.

CHP ve HDP'de yüzde 35 'dindarım' diyor

AK Parti, MHP ve İYİ Partili katılımcıların yarısından fazlası, CHP ve HDP’li katılımcıların ise yüzde 35’i kendilerini dindar olarak tanımladı. Kendisini “oldukça dindar” olarak tanımlayanların en yüksek olduğu parti AK Parti oldu. Türkiye'de kendini oldukça dindar olarak tanımlayan katılımcıların en fazla AK Parti (yüzde 39,4) ve MHP'ye (yüzde 20,7); sadece dindar olarak kendini tanımlayan bireylerin ise yine en fazla MHP (yüzde 58,5) ve AK Parti'ye (yüzde 52,4) oy verdikleri görüldü. Kendini "ne dindar ne değil" olarak tanımlayan bireylerin en fazla İYİ Parti (yüzde 21,2) ve MHP'ye (yüzde 19,4) oy verdikleri belirlendi. Dindar olmadığını ifade eden katılımcıların çoğunlukta olduğu parti tercihi ise yüzde 20,9 ile HDP, onun ardından da yüzde 14,4 ile CHP oldu.

Toplumda dindarlık azalıyor diyenler çoğunlukta

Toplumun yüzde 73’ü Türkiye’de dindarlığın azaldığı kanaatinde olduğunu söyledi. Türkiye'de dindarlığın arttığına inanan kişilerin oranı (yüzde 11,4) ise ankete katılanların daha küçük bir bölümünü oluşturdu.

Helal ve haramlar yeniden değerlendirilmeli mi?

Katılımcıların yarıya yakını (yüzde 47,6) İslam'daki helal ve haramların yeniden değerlendirilmesi fikrine katılmadıklarını belirtti. Ankete katılanların yüzde 35,8’i yeniden değerlendirme fikrine katıldıklarını belirterek, mevcut koşulları dikkate almanın ve helal-haram ilkelerini buna göre uyarlamanın mümkün olduğuna inandıklarını ifade etti. Daha küçük bir katılımcı grubu (yüzde 9,7) bu fikre kısmen katıldıklarını söyleyerek, muhtemelen helal ve haramın bazı yönlerinin yeniden değerlendirilmeye açık olabileceğine, bazılarının ise sabit olabileceğine inandıklarını söyledi.

Sarhoş olmayacak kadar içki içmek günah mı?

Katılımcıların önemli bir çoğunluğu (yüzde 74,7) “Sarhoş̧ olmayacak kadar içki içmek günah değildir” ifadesine katılmadığını belirtti. Daha küçük bir yüzdeye (yüzde 14,6) sahip katılımcı bu ifadeye katıldığını, yüzde 6,6’lık bir kesim ise kısmen katıldığını söyledi.

Cinsel yönelimlere hukuki statü tanınsın mı?

Katılımcıların yüzde 62’si farklı cinsel yönelimlere hukuki statü tanınmasını 'doğru bulmazken', yüzde 19,3'ü 'doğru', yüzde 9,5’i de 'kısmen doğru' buldu.  Cinsel yönelimleri ne olursa olsun tüm bireylerin eşit muamele görmesi ve kanunlar önünde aynı haklara ve korumalara sahip olması gerektiğini savunanların oranı “Kısmen katılıyorum (%9,5)” diyenlerle beraber yüzde 30’a yakın bir orana sahip.

AK Partili ve MHP’li katılımcıların yüzde 80’i ve üzeri, İYİ Partililerin yüzde 53’ü farklı cinsel yönelimlere hukuki statü tanınmasını doğru bulmazken, CHP’li ve HDP’li katılımcılarda farklı cinsel yönelimlere hukuki statü tanınmasını doğru bulanlar yanlış bulanlardan daha fazla çıktı.HDP seçmeni olan katılımcıların bu ifadeye katılma oranı oldukça yüksek ve bu gruptaki katılımcıların yaklaşık yüzde 43,2’sini oluşturdu. Bunu yüzde 38,8 ile kendini CHP'li olarak tanımlayanlar ve yüzde 18,9 ile “öteki” olarak tanımlayanlar izledi. Öte yandan, kendilerini AK Parti ve MHP seçmeni olarak tanımlayan katılımcıların yüzde 82,5'i ve yüzde 80'i mezkûr ifadeye karşı çıktılarını belirtti. CHP, İYİ Parti ve "diğer" yanlısı olarak tanımlananların yaklaşık yüzde 10'unu temsil eden küçük bir azınlık, ifadeye ne katıldıklarını ne de katılmadıklarını söyledi.

Yüzde 43 'her Müslüman başını örtmeli' diyor

Katılımcıların yüzde 43’ü “her Müslüman kadının başını örtmesi gerekir” kanaatine katılmadığını belirtirken, yüzde 42’si katıldığını belirtti. Kısmen katılıyorum diyenler yüzde 11 olarak ölçüldü.

AK Partili katılımcıların yüzde 69’u, MHP’li katılımcıların yüzde 47’si her Müslüman kadının başını örtmesi gerektiği kanaatinde olduğunu söyledi. CHP’li ve İYİ Partili katılımcıların çoğunluğu ise bu kanaate katılmadı. En yüksek katılım oranı da AK Parti seçmenlerinde oldu. En yüksek katılmama oranı ise yüzde 77,2 ile CHP seçmeni katılımcılarda. HDP’li seçmenlerin durumu ise diğer parti seçmenlerinden farklılaştı. HDP’ye oy verdiğini ifade eden katılımcılar yarı yarıya farklı düşünmekte. 

AK Partili ve MHP’li katılımcıların çoğunluğu siyasi partilerin dini söylemler kullanmasından rahatsızlık duymadıklarını belirtirken, muhalefet partilerine oy veren katılımcıların çoğunluğu rahatsızlık duyduklarını ifade etti. Araştırma sonuçlarına göre AK Parti (yüzde 56,3) ve MHP'yi (yüzde 47,5) destekleyenlerin çoğunluğu siyasi partilerin dini söylemler kullanmasından rahatsız değil. Öte yandan ana muhalefet partisi CHP'yi ve diğer büyük muhalefet partileri (yüzde 77,4), İYİ Parti (yüzde 70,2) ve HDP’yi (yüzde 60,3) destekleyenlerin büyük çoğunluğu ise bu durumdan oldukça rahatsız görünmekte.

Diyanete güven dibe vurdu

Araştırma sonuçları Diyanet İşleri Başkanlığı'na karşı yüksek bir güvensizlik olduğunu göstermekte. Buna göre ankete katılanların yüzde 41'i kuruma güvenmediğini belirtirken, yüzde 35,4'ü güvendiğini belirtti. Ankete katılanların yüzde 18,7'si kuruma ne güvendiğini ne de güvensizlik duyduğunu, yüzde 4,9'u ise soruyu cevaplamak istemediğini ifade etti.

Araştırma sonuçları, katılımcıların önemli bir çoğunluğunun dini tarikat ve cemaatlere karşı olumsuz bir görüşe sahip olduğunu, yüzde 59,5'lik bir kesimin güvenmediğini göstermekte. Katılımcıların sadece yüzde 13,9'u dini kurum ve cemaatlere güvendiğini söylerken, yüzde 21,3'ü ne güvendiğini ne de güvensizlik duyduğunu belirtti.

AK Parti ve MHP seçmenlerinde tarikat ve cemaatlere olan güven daha yüksekken, muhalefet cephesinin partilerinde ise güvensizlik oranı oldukça yüksek çıktı. Hem AK Parti hem de MHP seçmenlerinde güvenmeyenlerin oranı güvenenlerin oranına göre daha yüksek.