*ABD ile Avrupa Birliği arasında büyük bir ticaret savaşı başladı.

*Geçen ay yapılan G7 zirvesinde olduğu gibi, önceki gün tamamlanan NATO zirvesine de Trump ile diğer batılı liderler arasında yaşanan krizler damga vurdu.

*Peki aradaki kavganın sebepleri neler, bu kavgada hangi kriz başlıkları var ve bu kavgada hangi ülke nerede duruyor?

*Merak edilen bu soruları Taha Dağlı yanıtladı.

TİCARET SAVAŞININ TÜM MERAK EDİLENLERİ

İRAN AMBARGOSU

ABD Başkanı Trump 2015'te Obama döneminde 5+1 ülkeleri ile İran arasındaki nükleer müzakereden tek taraflı çekilmişti. İran'a yönelik ambargo sürecini yeniden başlatan Trump'ın kararı anlaşmanın tarafı olan AB tarafından tepkiyle karşılandı.

G7'DE NEDEN KRİZ ÇIKMIŞTI?

Haziran ayında G7 zirvesi vardı. Vergiler nedeniyle başlayan gerginlik ve İran anlaşmasının feshi nedeniyle Trump ile diğer liderler arasında krizin yaşandığı bir zirve olmuştu.

NATO ZİRVESİNDEKİ KRİZ

Trump 2017'de göreve başladığında NATO harcamaları yüzünden AB'ye tepki göstermişti. Bu kriz başlığı son NATO zirvesinde yeniden açıldı. Trump, ABD'nin AB'ye göre NATO için daha fazla para harcadığını; buna karşın AB'nin NATO'dan en çok faydalanan taraf olduğunu vurguladı. Ve savunma harcamalarının arttırılmasını istedi.

TRUMP NATO'DAN AYRILIR MI?

ABD'nin NATO'dan ayrılma tehdidi yönünde iddia da ortaya atıldı. Trump "Buna gücüm var ama gerek yok" şeklinde üstü kapalı bir mesaj verdi. NATO krizi AB'nin savunma harcamalarını arttırma talebini kabul etmesiyle şimdilik rafa kaldırıldı.

TİCARET YOLLARI DEĞİŞİYOR MU?

ABD'yi bu kavgaya iten en büyük etken ticaret yollarının değişme olasılığı. Yeni İpekyolu projesi hayata geçtiğinde Asya-Avrupa arasındaki ticaret deniden değil demiryolundan yapılacak. Daha hızlı ve daha ucuz. ABD'nin okyanuslardaki filo gücü by-pass olacak. Trump böyle bir tehdide karşı ABD için ticaret savaşı yapabilecek kapasitedeki en uygun başkan modeli olarak görülüyor. Tabi bu 15-20 yıllık bir süreç ama kavgası başladı. Ve herkes bu denklemde konumlanma peşinde.

ÇİN'İN ROLÜ

Son 3 asırdır ekonominin merkezi Batıydı. Şu an ise merkez Asya'ya kayıyor. Buradaki en büyük ekonomik güç ise Çin. Yeni ticaret güzergahının başında Çin sonunda İngiltere var. ABD'nin Çin mallarına yönelik vergi hamlesi Çin malının ucuzluk özelliğini kırmayı amaçlıyor. Bu denklemde Pakistan da Çin'le birlikte. ABD Pakistan'ı da hedefe koydu. Pakistan'ın Trump tarafından teröre destekle suçlanmasının nedeni buydu. O çıkıştan sonra Pakistan'da terör saldırılarının arttığını gördük.

RUSYA'NIN BU DENKLEMDEKİ KONUMU NE?

Trump'ın Rusya ile ilişkileri malum. Bu nedenle kendi kamuoyunda da başı dertte. ABD son dönemde Rusya ile çok sert bir diplomat krizi yaşadı. Obama'nın başlattığı sınır dışı edilen Rus diplomatların gönderilme süreci bu son dönemde devam etti. NATO için Rusya hep bir tehdit olarak görüldü. Son olarak İngiltere ile Rusya arasında casus ve kimyasal saldırı konusunda bir kriz yaşandı. Trump Putin ile aylar sonra yeniden buluşuyor, iki taraf arayı düzeltiyor. Haziran'daki G7 zirvesinde de Trump 2014'te Kırım işgali sonrası G7'den çıkarılan Rusya'nın yeniden gruba dahil edilmesini gündeme getirmişti.

ALMANYA BU KAVGADA NEREDE DURUYOR?

Trump'ın bir çok Avrupalı lider gibi Merkel ile de yıldızı barışmadı. Ama AlmanyaRusya'ya ABD'den daha yakın görünüyor. Enerji konusunda Rusya'ya bağlılar. Almanya'nın Doğu Avrupa ilgisi, NATO yerine PESCO adlı Avrupa ordusu kurma girişimleri var. Almanya ayrıca bu kritik virajda Türkiye'yi de kaybetmek asla istemiyor.

AB DAĞILIR MI?

Avrupa şu an ABD ile Asya arasında nerede saf tutulacak bunun hesabında. Almanyada Fransa da İngiltere de bu hesabı yapıyor. Göçmen krizleri, aşırı milliyetçilik, yükselen ırkçılık, ekonomik krizler, askeri güç için alternatif arayışları gibi bir çok etken var. İngiltere'nin Brexit kararı da AB'nin geleceği için bir kırılma sürecinin başlangıcı olarak görülüyor.

VE TÜRKİYE...

Bu denklemde saf tutma telaşı olmayan, durduğu yer belli olan belki de tek güç var, o da Türkiye. 24 Haziran sonrası yeni dönemde ekonomik saldırı girişimleri olsa da Türkiye bu tarz saldırılarla yıkılmayan bir güç olduğunu defalarca gösterdi. Kavga büyüdükçe Türkiye'ye duyulan ihtiyaç artıyor. Türkiye'nin böyle gergin ortamda arada kalması söz konusu değil. Çünkü Türkiye kendisi bir eksen konumunda ve çekim merkezi. Eskiden olsa arada kalabilirdi ama artık yeni Türkiye ABD-Rusya ya da ABD-AB krizlerinde arada kalmak bir kenara krizde yanına gelinen güç konumunda. En basitinden Suriye'de bu güçlerin tamamının kendi aralarında krizler yaşadığı dönemler gördük. Türkiye hiçbirinde arada ezilmedi. Hem sahada hem da masada bölgesel güç özelliğiyle bağımsız ve çok yönlü dış politikasıyla söz sahibi ülkeler arasında yer aldı.