Küresel borsalar haftayı karışık tamamladı. Avrupa’da endeksler ABD’de tarım dışı istihdam verisinin tahminlerin gerisinde kalmasıyla artıda kapandı. Wall Street ise istihdamdaki artışın Temmuz ayında 25 baz puanlık artışın bir kere daha devam edeceği beklentisiyle ekside kaldı. İşsizlik oranının %3.6’ya düşmesi sonrası dolardaki kayıplar arttı,10 yıllık ABD tahvil getirileri 4.07’ye çıktı, altın 1924, Bitcoin 30 bin 200 dolarda kaldı. Brent petrol 78 dolara çıktı. Yurtiçinde BİST tarihi zirvesini yeniledi. Kurlarda oynaklık yok. İki yıllık tahvil faizi 13.82’ye düştü. Yeni haftada piyasaları hangi gelişmeler bekliyor?
VERGİLER NEDEN ARTTIRILDI?
Hükümet maaşlara yapılan zamlarla deprem harcamalarını karşılamak için yapısal önlemleri hayata geçiriyor. Kurumlar vergisi %20’den %25’e yükseltildi. Mal ve hizmetlere uygulanan yüzde 8'lik KDV dilimi yüzde 10'a, yüzde 18'lik KDV dilimi ise yüzde 20'ye çıkarıldı. Yurt dışı cep telefonu kayıt ücreti 20 bin oldu, pasaport dahil harçlarda yüzde 50 artışa gidildi. Motorlu taşıtlar vergisi bir defalık iki kat alınacak. Vergiler can yaktı, ama mecburen yapıldı. Başka çare kalmamıştı. Memurlara yapılan sadece seyyanen 8 bin liralık desteğin faturası 177 milyar lira Deprem konutları için 100 milyar dolar harcanacak. Mecliste ek 1.1 trilyon liralık ek bütçe hazırlandı. Kurumlar vergisinde yapılan artışın 100 milyar TL'nin üzerinde, MTV'nin ise yaklaşık 40 milyar TL, KDV artışının etkisinin 30 milyar lira civarında olacak. Bütçe bu yıl Mayıs ayındaki seçimler öncesinde artan kamu harcamaları ve Şubat ayında onbinlerce kişinin hayatını yitirdiği depremin etkisiyle yılın ilk beş ayında 263.6 milyar lira açık verdi. İlk beş ayda giderler gelirlerin neredeyse iki katı hızda arttı. Bütçe geçen yılın aynı döneminde 124.6 milyar lira fazla vermişti. Ekonomi yönetiminin şu ana kadar attığı adımlar rasyonel olarak yorumlandığı için BİST’te satışa yolaçmadığı gibi kurlarda da artış yaşanmadı.
TOPLAM TALEP KISILACAK MI?
Ortodoks politika dönüş adımları ile birlikte para politikasına ek olarak maliye politikası tarafında da hamleler bekleniyordu.. Bu konuda en hızlı ve yaygın sonuç alınabilecek alan vergi politikası. Bu noktada vergi artışları devreye girdi. Peki amaçlanan ne? Kısa vadede halen yüksek seyreden enflasyon kaynaklı talepten daha fazla gelir elde edilerek, bütçe açığının azaltılmasına yönelik katkı. Orta vadede ise toplam talebin kontrol altına alınması. vergi oranları ya da verginin kapsamı artırılırsa kişi ve kurumlara daha az harcanabilir gelir kalacak ve bu yolla toplam talep kısılacak. Son 2 sene boyunca uygulanan yeni ekonomi modeli (bazılarına göre seçim ekonomisi) ve üstüne yaşadığımız trajik deprem faciası, bu vergi artışlarını zorunlu kıldı. Ülkemizde, ekonomik realite ile siyasi sonuçlar arasındaki illiyet ortadan kalktığından, üstüne birde Cumhurbaşkanlığı ve Genel Seçimlere çok uzun zaman olduğundan, ekonomi yönetiminin eli bu anlamda çok güçlü. Önümüzdeki 1 sene, yani 2024’ün 2. Çeyreğinin sonuna kadar hem para politikasında, hem de maliye politikasında sıkı bir duruş dönemi başladı.
BİST YENİ ZİRVESİNDE AMA…
Borsa istanbul yeni zirvesinde. Endeks haftayı 6187 puanla tamamladı. İşlem hacmi 99.1 milyar lira oldu. Ancak 6200 puanın üzerinde tutunamadı. Bankalar 0.57 İletişim 1.13 geriledi. Sektör endeksleri arasında en çok kazandıran 3.44 ile inşaat oldu. Çimentolar 2.03 prim yaptı. En çok kazandıranlar, ASTOR, GESAN, GWIND, PENTA, ALFAS, HKTM, TETMT, IZINV, SAYAS, FORTE, EUPWR oldu. En çok kaybettirenler ise TOFAŞ, YYLGD, CANTE, BRSAN, QUAGR olarak sıralandı. ABD'de tarım dışı istihdam haziranda 209 bin kişi artarak beklentilerin altında gerçekleşirken, işsizlik oranı yüzde 3,7'den yüzde 3,6'ya geriledi. FED’in 26 Temmuz’daki toplantısında politika faizini yüzde 95 ihtimalle 25 baz puan artıracağı öngörülüyor. Yeni haftada yurtiçinde Mayıs işsizlik oranı, cari hesap, sanayi üretimi beklenti anketi izlenecek. Euro bölgesinde Sentix yatırımcı güven endeksi, ZEW endeksi, Mayıs sanayi üretimi, ECB toplantı tutanakları var. ABD’de Haziran TÜFE-ÜFE merakla beklenen en önemli veri. FED bölge başkanları, Daly, Bostic, Barr, Mester’in konuşmaları izlenecek. Teknik açıdan endekste 5900 – 6000 destek, 6200 – 6250 direnç oldu. Borsanın yeni zirvelere ulaşması için mola vermesi gerekiyor.
BRÜT REZERVLER NASIL ARTIYOR?
Yeni ekonomi yönetiminin rasyonel kararları sonrası uluslararası kredi kuruluşu Standard and Poor’s’tan pozitif değerlendirme geldi. “Bizim görüşümüze göre, döviz rezervlerinin yeniden inşa edilmesine, (artmasına) perakende döviz talebinin sınırlanmasına yardımcı olacak değişim yaşanıyor” denildi. Merkez Bankası, makroihtiyati önlemlerin sadeleşmesi süreci çerçevesinde ikinci adımı zorunlu karşılıklar cephesinde attı. Resmi Gazete’de yayınlanan düzenlemeyle bankaların bilançolarında tuttukları TL ağırlığı hedefi zorunlu karşılıklar için de yüzde 60’tan 57’ye indirildi. Bu kararla bankaların elinde daha çok TL bulundurularak, mevduat toplamak için yüksek faiz vermemeleri isteniyor. Döviz cephesinde oynaklık kayboldu. Uluslararası borsalarda değer kaybeden dolar TL karşısında sabit kaldı. Merkez Bankasının rezervlerinin 108.5 milyar dolara çıkmasıyla birlikte bireysel döviz hesaplarının 1 haftada 8.3 milyar dolar azalması talebin kesilmesine yolaçtı. Dolar haftayı, 26.06, Euro 28.58 TL ile tamamladı. Merkez Bankasının TL’yi güçlendirecek karar sürecini hızlandırmak amacıyla yeni kararlar alacağı net bir şekilde ortaya çıktı. Yeni haftada NATO zirvesi önemli. Bunun öncesinde Türkiye’nin 5 yıllık risk priminin yeniden 500 puanın üzerine çıkmasının baskı unsuru olarak kullanıldığının göstergesi. Teröre kol kanat geren, mukaddes kitabımız Kur’an-ı Kerim’in cami önünde polis eşliğinde yakılmasına mahkeme kararıyla izin veren İsveç’in NATO’ya girişine asla izin vermeyeceğiz. Doların vergi artışları dolayısıyla kısa vadede önce 25.50, ardından 24.70 TL’ye dönmesini bekliyorum
DOLARDAKİ KAYIPLAR KALICI MI?
ABD ekonomisi Haziran ayında beklentinin altında 209 bin net tarım dışı istihdam sağlayarak işgücü piyasasının kademeli olarak ılımlaştığı işaretini verdi. Ücret artışı ise sağlam kalmaya devam etti. Haziranda istihdam sağlık, kamu ve inşaat gibi birkaç sektörde yoğunlaştı. Perakende ile ulaşım ve depolama sektörlerinde ise istihdam geriledi. Mayıs tarım dışı istihdam verisi 339 binden 306 bine revize edildi. İşsizlik oranı ise yüzde 3,7’den yüzde 3,6’ya geriledi. Son veriler ABD’de yüksek faiz ve zayıf tüketici harcamalarının ekonomiyi olumsuz etkilemesiyle birlikte işgücü piyasasının soğumaya başladığını gösteriyor. Ancak ücret artışlarının yeterince sağlam kalması FED’in faiz artışlarını devam edeceğinin habercisi. Euro bölgesinde enflasyonist baskılar hafifledi. İmalat ve hizmet endeksindeki keskin gerileme sonrasında manşet TÜFE yıllık %5.5 a gerileyerek Ocak 2022’den bu yana en düşük seviyeye indi. Bununla birlikte, temel göstergeler, Avrupa merkez bankasının %2'lik TÜFE hedefini aşarak ısrarlı bir şekilde yüksek kalmaya devam etti. Alman politika yapıcı Nagel, daha fazla faiz artışına ihtiyaç duyulduğuna olan inancını yeniledi. Dolardaki kayıplar arttı. Parite 1.0968 sentle kapandı. Yeni haftada ABD’de Haziran enflasyon rakamları tahminlerin gerisinde kalırsa –ki öyle görünüyor- parite yeniden 1.0840 sente dönebilir.
ALTIN DÜŞMEMEK İÇİN DİRENİYOR
ABD’de açıklanan tarım dışı istihdam raporundan sonra tahvillere gelen sert satışlar altını olumsuz etkiledi. 10 yıllık tahvil getirileri 4.07’ye çıkarak 4.94 olan iki yıllık tahvillere yaklaştı, getiri eğrisinde düzelme başladı. Ons haftayı 1924 dolarla tamamladı. Piyasalar 26 Temmuz’daki FED toplantısında 25 baz puanlık faiz artışını satın aldı. Şu anda 20 eylül toplantısında pas geçmesine %70 ihtimal veriliyor. 25 baz puanlık artış 24 puanda. Ana resimde FED ve ECB şahinliği sürüyor. FED faiz artışlarının sonuna yaklaştığı sinyalini verse de hala bir iki faiz artışı yapabilir konumda. ECB de benzer konumda. Sonrasında kıymetli madenler için hava lehe dönebilir. ABD’de yeni haftada açıklanacak enflasyon rakamları altın için belirleyici olacak. 1935 dolar direnci aşılamazsa 1915 – 1905 dolar desteklerine dönebilir. Gram altın 1612 liralık satış fiyatıyla kapandı.
