Türkler tarihleri boyunca pek epey din ve inanış biçimini benimsemiştir. Yalnız bu dinler içerisinde en fazla Göktanrı ve Islamiyet yayılmıştır.

Bir toplumun sahip olduğu dini; sanatını,geleceğini, giyim  kuşamını, ahlak yapısını, zevklerini, dilini ve ortak amaçlarını etkilemektedir.Bu nedenle din değiştirmek hayli zordur.8 yy. birlikte 12.yy arasında Türk toplumu tarihinin en köklü değişimini yaşamış,bu nedenle tarihçiler Türk tarihinin Islamiyet öncesi ve sonrası bi şekilde iki bölümde incelemişlerdir.

Türk-Arap mücadeleleri Abbasiler döneminde şiddetini kaybetti.Çin ve Abbasi orduları arasında 751 yılında Talas savaşı Karluk Türklerinin Müslümanların yanında mekan almasından dolayı Abbasilerin üstünlüğü birlikte sonuçlandı.Bu savaştan sonraları Türk-Arap ilişkileri müspet yönde gelişti.Bu hadise Orta Asyanın kaderini değiştirirken,Türklerin Islamiyeti kabul etmelerinde de etken oldu.Talas savaşında Çinlilere karşı Arapların yanında mekan alan Karluklar on.yydan itibaren kalabalık gruplar halinde Islamiyeti kabul ettiler.

TÜRKLERIN ISLAMIYETI KABUL ETME NEDENLERİ

Türkler on.yy başlarından itibaren büyük kitleler halinde Müslüman olmaya başladılar.Bunda Türklerin Islam öncesi inanışları birlikte Islamiyet arasında büyük benzerliklerin bulunması etken olmuştur.

TÜRKLERI ISLAMIYETE GIRMEYE TEŞVIK EDEN FAKTÖRLER

1-Türkler diğer dinlere karşı engin bir hoşgörüye sahipti.Islamiyet de bir hoşgörü diniydi.

2-Eski Türk dini birlikte Islamiyet arasındaki benzerlik:

a-Tek tanrı inancı
b-Ahiret inancı
c-Hac ve kurban ibadetlerine eşdeğer ibadetlerin varlığı

3-Sosyolojik etmenler,aile kavramına verilen ehemmiyet,namus,temizliğe verilen ehemmiyet Islamiyetteki cihat ve gaza anlayışı birlikte Türk-Cihan hakimiyeti düşüncesinin benzerlik göstermesi.

4-Ekonomik sebepler, eski Türk toplumunda sosyal sınıflar yoktu.Islam dininde de böyle 1 ayrımın yapılmaması,dolayısıyla bütün 2 düşüncede de halkın refah ve mutluluğunun gözetilmesi bulunur.

5-Siyasi ve askeri tercih; 8.yyda Türk-Çin rekabeti hızla sürek etmekte,üstelik egemenlik yavaş yavaş Çinlilerin Türklerin elindeki Maverünnehiri de alarak egemenliği ele geçirmek istiyordu.Güneyde Arap yarımadasında ortaya çıkan Islam dinide büyük 1 hızla yayılarak Çinlilerle rakip olabilecek konuma gelmiştir.751de Çinlilerle Araplar arasında meydana gelen Talas savaşında Türkler Islam ordusu yanında Çinlilere karşı savaşmış ve büyük 1 zafer elde edilmiştir.Bu olaydan sonraları Türklerle Araplar arasındaki yakınlaşma hızlanıştır.

TALAS SAVAŞININ ÖNEMI VE SONUÇLARI

1-Türk-Arap ilişkileri gelişti.Türklerin Islamiyete girişinde dönüm noktası oldu.

2-Çinin Orta Asya üzerindeki emelleri sona erdi.hücum konumundan savunma konumuna geçtiler.

3-Orta Asyanın Çinlileşmesi beklenirken Müslümanlılaşmasına sebep oldu.

4-Yeni buluşlar ve teknik gelişmeler Çinlilerden Türklere,Türklerden Araplara mazi ve batıdaki gelişmelere zemin hazırlamıştır.

5-Doğu ticaret yollarının denetimi Müslümanlara geçti.

6-Karluklar 766'da bağımsız devlet kurdular.

TÜRKLERIN ISLAMIYETE HIZMETLERİ

Türklerin Islamiyeti kabul etmeleri dünya tarihinin kritik olaylarından birisidir.Çünkü Türkler Islamiyetin korunup,geniş alanlara yayılmasında Islam kültür ve medeniyetinin gelişmesinde kritik rol üstlendiler.Türkler özellikle Abbasilerden itibaren halifelik orduları içinde mekan aldılar.Bizans sınıfındaki Antep,Urfa,Tarsus gibi şehirlere yerleştirilmeleri birlikte Islam devletini Bizans tehlikesine karşı korudular.

Türklerin yerleştirildiği bu hudut şehirlerine avasım adı verilirdi.Türkler için Bağdat yakınlarında askeri 1 kent olan Samarra kenti kurulmuştur.Türkler vakit vakit Abbasilere karşı başkaldırı ederek yönetimde bulundukları topraklarda kendi devletlerini kurdular.(Tolunoğuları,Ihşitler)Oğuzların Islamiyeti kabul etmelerinden sonraları Büyük selçuklu devleti kuruldu.

Bu devletin kuvvetli 1 Islam devleti haline gelmesi birlikte Türkler Islam dünyasının politik liderliğini ele geçirdiler.Müslüman Türk hükümdarlar,Abbasi halifelerini korudular.Tuğrul bey,Abbasi halifesini Şii Büveyhoğulları baskısından kurtardı.Abbasi halifesi bu yardımlarından dolayı Tuğrul beye doğunun ve batının sultanı ünvanını verdi.Bu durum,Türklerin Islam Dünyasında ulaştığı gücü en güzel biçimde açıklamaktadır.

ILK TÜRK ISLAM DEVLETLERI

1-TOLUNOĞULLARI(868-903)

Aslen dokuz oğuz Türklerinden olan Tolunoğlu Ahmet mısırda valiyken Abbasilere karşı bağımsızlığını duyuru ederek Tolunoğlulları devletini kurdu(868)Kendisine iyi 1 etraf edinen Tolunoğlu Ahmet düzenli 1 ordu oluşturmuş ve Mısır ekonomisini geliştirmek için çalışmıştır.Kuzeye doğru seferler yapmış,Suriye,Hatay ve Tarsusa kadar hakimiyetini genişletmiştir.Mısırda Türk Islam kültürünün yayılmasını sağlayan Tolunoğulları Abbasiler tarafından yıkılmıştır.O dönemden kalma en kritik yapıt Tol.Ahmet Camiidir.

2-IHŞITLER(935-969)

Tolunoğlu devleri yıkıldıktan sonraları Mısırda kurulan ikinci Türk devletidir.Bu devletin kurucusu olan Muhammed,Abbasilerin Suriye valisi iken 935de Mısır valiline atandı.Aslen Fengane Türklerinden olan Muhammede halife tarafından başarılı hizmetlerinden dolayı Ihşid ünvanı verilmiştir.Bundan dolayı kurduğu devlete de ihşidler devleti denildi.Güneye doğru seferler yaparak Suriyenin tamamını ve hicaz bölgesini ele geçirdi.Şii Fatmileri tarafından 969da yıkıldılar.Mısırın ekonomik bakımdan yükselmesine ve Türk-Islam kültürünün yayılmasına sebep olmuşlardır.buna ilave olarak bölgede Hristiyanlarla savaşarak Islam devletinin savunuculuğunu da yapmışlardır.


3-KARAHANLILAR(840-1212)

* Karluk,yağma,çiğil Türkleri tarafından kurulmuştur.Ilk Müslüman Türk devletidir.
* Kurucusu Bilge Kül Kadir Handır.
* Başkent Balasagundur.
* Korucular Karahan ünvanını kullandığı için devlete Karahanlılar adı verilmiştir.
* 945te Satuk Buğra Han Islamiyeti resmi din bi şekilde kabul etmiştir.Kendisi de Abdül kerim ünvanını almıştır.
* Halkın tümü Türk,resmi dili Türkçedir.

Karahanlılar,Samanoğullarına karşı Gaznelilerle birleşerek mücadele ettiler.999 yılında Samanoğullarına son verdiler.Maveraünnehri Karahanlılara,Horasan Gaznelilede kaldı.Ceyhun nehri 2 ülke arasında hudut oldu.Iki ülke arasında Horasan yüzünden genellikle cenkler oldu.yalnız bu savaşlarda Karahanlılar başarısız olmuştur.Yusuf Kadir Hanın ölümünden sonraları ülkede başlayan taht mücadeleleri devletin 1042 yılında Doğu Karahanlılar ve batı Karahanlılar diye ikiye ayrılmasına sebep oldu.

Doğu Karahanlılara 1211de Karahitaylılar son verdiler.Batı Karahanlılar ise Karahitay saldırıları birlikte zayıflamış,1212de Harzemşahlar Devleti tarafından yıkılmıştır.


4-GAZNELILER (963-1187)

* Kaloç Türkleri tarafından kuruldu,kurucusu Alp Tigindir.
* Alp Tigin Samanoğulları Devletinde yetişmiş bir Türk komutanıdır

Garlulardan Gazneyi alarak 963te devletini kurdu.Alp Tiginden sonraları Sebuk Tigin hükümdar oldu.Onun dönemindede hudutlar genişletildi.

Gaznelilerin en ünlü hükümdarı Sultan Mahmuttur.En parlak dönemi onun zamanında yaşandı.

Gazneli Mahmutun Hindistana sefer düzenlemesinin başlıca sebebleri;

-Hindistanın mekan altı ve mekan üstü kaynaklarının zengin olması

-Ganimet elde etme

-Hindistanda Islamiyeti yaymak istemesi.

Hindistana 17 sefer düzenlemiştir.Bu seferler sonunda hudutlar genişletildi.Hindistanın Pencap,Peşover,Multan,Gücarat,Sistan,Delhi ve Ganjın batısı ele geçirildi.Bu seferlerde elde edilen başarılar,Sultan Mahmutun Islam dünyasının kahramanı olmasını sağladı.Hindistandaki zengin altın ve mücevherler Gazneye taşınarak,ülke değerli yapılarla süslendi.Hindistandan getirilen filler ise Gazne ordusuna değişik ve üstün 1 unsur kazandırdı.

Gazneli Mahmut döneminin kritik olaylarından biri de Gazne-Selçuklular ilişkileri oldu.Bu sırada kuzeyde büyük 1 tehlike bi şekilde beliren Selçuklular giderek büyümekte ve Horasana girmeye çalışıyordu.Sultan Mahmut ilk önce Selçukluları yenik etti.yalnız bu mağlubiyet birlikte onların büyümesi ve genişlemesini önlemeyince Selçuklu Yabgusu Arslanı hile birlikte yakalatarak Hindistandaki Kolincar kalesine hapsetti.aygunhoca.com

Daha sonraları Iraka yöneldi.Büveyhoğulları yndi ve bağdatta oturan Abbasi halifesini baskısından kuratardı.Kendisine halife tarafından sultan ünvanı verildi.Türk tarihinde ilk kez Sultan ünvanını kullanan Gazneli Mahmut oldu.Sultan Mahmutun ölümünden sonraları yerine geçen oğlu Mesut babasının yerini dolduramadı.Sultan Mesut,Maveraünnehir ve Horasana doğru ilerleyen Tuğrul ve Çağrı Beyleri emrindeki Selçuklular üzerine ordu gönderdi.1035te Nesa yakınarında yapılan savaşı Gazneliler kaybetti.1038de Serahs yakınlarında yapılan savaşı da kaybeden Gazneliler,kuvvetli 1 ordu hazırlayarak tekrar harekete geçti.Hassa(kapıkulu-Gulam)ordusu oluşturan ilk Türk devleti Gaznelilerdi.